Onregelmatigheden

ACM

In het besluit van 6 maart 2015 heeft ACM geconcludeerd dat NS artikelen 67 en 71 van de Spoorwegwet ("Spw") heeft overtreden (het "ACM-Besluit"). ACM heeft geoordeeld dat deze overtreding is begaan door "de NV Nederlandse Spoorwegen en haar groepsmaatschappijen als bedoeld in artikel 2:24b van het Burgerlijk Wetboek". De conclusie van ACM is dat NS de Spoorwegwet heeft overtreden door geen redelijk aanbod te doen voor diensten op stations. NS deed het aanbod ten aanzien van servicebalies, pauzelocaties, noodknopvoorzieningen, CICO-palen, energiekosten en reisinformatie te laat, onvolledig, vrijblijvend of geheel niet (artikel 67). Daarnaast concludeert ACM dat NS concurrentiegevoelige informatie van onder meer Veolia doorspeelde aan haar dochteronderneming Abellio en daarmee artikel 71 heeft overtreden.

ACM heeft vervolgens aangekondigd verder onderzoek te doen naar mogelijk misbruik van economische machtspositie in de Europese aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg en eventuele verdere overtreding(en) van de Spoorwegwet door NS en haar dochterondernemingen.

Voor een overtreding van artikel 67 Spoorwegwet (toegang) en/of artikel 24 Mededingingswet (misbruik van machtspositie) kan ACM een boete opleggen. Het moment waarop ACM eventuele bevindingen gaat publiceren is onzeker. In dit stadium is de Groep niet in staat om de omvang van mogelijke boetes betrouwbaar in te schatten. Het verstrekken van meer informatie hierover zou naar verwachting de rechten van verdediging van NS – en daarmee de positie van NS jegens ACM - ernstig schaden en wordt, gebruik makend van artikel 92 in IAS 37, om die reden achterwege gelaten.

Veolia

Veolia heeft NS en een aantal dochters van NS op 17 juni 2015 (hoofdelijk) aansprakelijk gesteld voor de schade die zou zijn ontstaan door (1) de in het rapport van 28 april 2015 van De Brauw Blackstone Westbroek (“De Brauw”) geconstateerde onregelmatigheden en (2) het doorspelen van vermeend bedrijfsvertrouwelijke en concurrentiegevoelige informatie van Veolia (meer in het bijzonder het doorsturen van de brief van Veolia Transport Limburg B.V. van 12 augustus 2014), en de redelijke kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid. De onderbouwing en hoogte van de schade die geleden zou zijn, zijn nog niet voldoende concreet gemaakt. De uitkomst van een eventuele gerechtelijke procedure (endaardoor een eventueel voor toewijzing vatbare schadevergoeding) is op dit moment onzeker en derhalve niet voorzien.

Openbaar Ministerie

Het Openbaar Ministerie (Functioneel Parket s'-Hertogenbosch) is in 2015 een strafrechtelijk onderzoek gestart naar mogelijke strafbare feiten in verband met de aanbesteding voor het openbaar vervoer in Limburg. Het onderzoek is gericht op feiten en omstandigheden rondom een vermeende constructie inzake het bekendmaken van bedrijfsgeheimen. Onder meer de vennootschappen NS Groep NV, Qbuzz B.V., Abellio Transport Holding B.V. en Abellio Nederland B.V. zijn als verdachte aangemerkt. In februari 2016 heeft de Groep het eind proces-verbaal met betrekking tot het onderzoek ontvangen. Het OM zal de komende tijd de bewijspositie nader beoordelen alsmede wat de mogelijke vervolgstappen kunnen zijn. Op dit moment kan nog niet met zekerheid worden vastgesteld of daadwerkelijke vervolging zal gaan plaatsvinden en niet met voldoende mate van betrouwbaarheid worden bepaald welke financiële consequenties (boete, transactie etc.) dit eventueel heeft. Als gevolg hiervan is geen voorziening in de jaarrekening opgenomen.

Overig

Het inherente risico bestaat dat naar aanleiding van de geconstateerde onregelmatigheden nog aanvullende claims worden ontvangen. De hierboven genoemde claims kunnen een materiële impact hebben op het resultaat en vermogen van NS. Omdat de uitkomsten van de reeds ontvangen claims op dit moment niet betrouwbaar kunnen worden geschat zijn hiervoor geen voorzieningen getroffen.

Langlopende contracten

Ultimo 2015 bestaat een aantal meerjarige financiële verplichtingen jegens derden. In de eerste plaats hebben deze betrekking op operationele leaseovereenkomsten voor treinen, bedrijfsauto’s en reproductieapparatuur. In de tweede plaats gelden meerjarige contracten voor dienstverlening door derden op het gebied van automatisering, arbozorg, onderhoud en schoonmaak.

Voor langlopende huurcontracten van kantoorruimten bedragen de totale verplichtingen € 148 miljoen (2014: circa € 189 miljoen).

Operationale leaseovereenkomsten

De verschuldigde bedragen uit hoofde van niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten vervallen als volgt:

Voor een bedrag van € 32 miljoen worden de leasebetaling gecompenseerd door de opdrachtgever. In 2015 is een bedrag van € 349 miljoen als last verantwoord voor operationele leaseovereenkomsten.

Energiecontracten

Ultimo 2015 bedraagt de afnameverplichting van het energie contract in Nederland van de reeds afgedekte volumes en voor de vergoeding van programma verantwoordelijkheid en opslag voor groene stroom voor de periode 2016-2024 (het restant van het 10-jarige contract) € 207 miljoen (ultimo 2014: € 194 miljoen). Het voor 2016 verwachte benodigde volume is volledig afgedekt. De transportkosten en energiebelasting maken geen deel uit van weergegeven afnameverplichting. Indien het verschil tussen marktwaarden en contractwaarde boven een bepaalde drempel uitkomt dient de Groep dan wel Eneco garanties dan wel cash collateral te stellen aan de andere partij. De storting en verplichting, indien deze er zijn, worden met elkaar gesaldeerd aangezien beide onlosmakelijk met elkaar samenhangen.

Ten aanzien van forward contracten die gebruikt worden ter afdekking van brandstofkosten in het buitenland heeft Abellio garanties afgegeven voor een bedrag van € 7 miljoen.

Voor een nadere toelichting op energiecontracten wordt verwezen naar noot 29.

Fiscale eenheid

Met uitzondering van Qbuzz zijn alle tot de Groep behorende Nederlandse dochterondernemingen voor de vennootschapsbelasting gevoegd in de fiscale eenheid NS, met uitzondering van buitenlandse concernonderdelen. Dientengevolge is de Groep hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van de in de fiscale eenheid opgenomen dochterondernemingen.

Investeringsverplichtingen

Ultimo 2015 heeft de Groep investeringsverplichtingen uitstaan voor € 851 miljoen (2014: circa € 680 miljoen), voornamelijk voor de aankoop en revisie van treinen en investeringen in stationsomgevingen.

Voorwaardelijke verplichtingen

Van het aandeel van de Groep in het geplaatste aandelenkapitaal (omgerekend € 111 miljoen) van Eurofima AG is omgerekend € 28 miljoen gestort. De Groep heeft een direct opeisbare volstortingsverplichting en garantieverplichtingen voor omgerekend € 250 miljoen. De verplichting kan worden opgeeist indien de eigen vermogenspositie van Eurofima AG daar aanleiding toe geeft.

Ten behoeve van Eurofima-leningen welke geen onderdeel uitmaken van de crossborder-leasefinanciering(en) zijn zekerheden verstrekt in de vorm van een pandrecht op rollend materieel.

Als gevolg van de afspraken over de IC Brussel met de Belgische vervoerder houdt de Groep rekening met een voor de Groep negatief saldo in de verrekening van de exploitatielasten van dit traject. De omvang van dit saldo is afhankelijk van het exploitatieresultaat op dat traject.

Tegen NS en/of groepsmaatschappijen lopen een aantal onderzoeken en zijn diverse claims ingediend die door haar worden betwist. Hoewel de afloop niet met zekerheid kan worden voorspeld, is de verwachting dat deze geen negatieve financiële gevolgen van materiële betekenis zullen hebben.

Concessies

De Groep heeft de volgende concessies:

Hoofdrailnet

De hoofdrailnet-concessie (HRN) is verleend door het ministerie van Infrastructuur en Milieu en betreft het reizigersvervoer per spoor op het hoofdrailnet in Nederland. De oude HRN-concessie en de HSL-concessie (zie volgende paragraaf) eindigden eind 2014 en het ministerie heeft in december 2014 een nieuwe geïntegreerde hoofdrailnet-concessie aan NS verleend voor de periode 1 januari 2015 tot 1 januari 2025. De treindiensten over de HSL-Zuid vallen met ingang van 1 januari 2015 ook onder deze concessie. In de concessie is vastgelegd dat de prestaties over de duur van de concessie verbeteren. De interimevaluatie en eindevaluatie zullen respectievelijk in 2019 en 2024 plaatsvinden. Indien NS de streefwaarden voor 2019 respectievelijk 2024 niet haalt, is NS per niet behaalde prestatie-indicator een geldsom verschuldigd van € 1,5 miljoen tot een maximum totaalbedrag van € 19,5 miljoen per evaluatiemoment. Indien NS aan voorwaarden heeft voldaan dan is een maximale bonus te behalen van € 10 miljoen per evaluatie. Daarnaast kan het ministerie aan NS een boete van maximaal € 6,5 miljoen per jaar opleggen als NS de bodemwaarden uit de concessie voor de prestatie-indicatoren niet haalt. In 2014 bedroeg dit maximum nog € 2,75 miljoen. De prestatie-indicatoren worden gemeten op de prestatiegebieden: algemeen (klantoordeel), deur-tot-deur reis, reisgemak (vervoercapaciteit in de spits), reisinformatie (bij ontregelingen), (sociale) veiligheid en betrouwbaarheid (reizigerspunctualiteit).

Met de overheid zijn onder andere afspraken gemaakt ten aanzien van de productiemiddelen (met name rollend materieel) die worden ingezet ten behoeve van de uitvoering van de hoofdrailnet concessie. Afhankelijk van de eigendomssituatie en de vorm van aanbesteding kunnen de productiemiddelen bij (gedeeltelijk of geheel) verlies van de hoofdrailnet-concessie worden verhuurd aan de opvolgende concessiehouder, verkocht tegen boekwaarde en/of zullen de leases 1 op 1 worden overgenomen door de opvolgende concessiehouder.

In 2015 bedraagt de totale gebruiks- en concessievergoeding € 376 miljoen voor de geïntegreerde hoofdrailnet/HSL-Zuid concessie. In het onderhandelakkoord van 2011 is een correctie-mechanisme opgenomen ter afwending van het faillissement van HSA. Dit correctie-mechanisme is overgenomen in de uitvoeringsovereenkomst ten behoeve van de Concessie en heeft de volgende strekking. Indien het gemiddelde rendement van de concessiehouder over een vastgestelde periode lager is dan de drempelwaarde (4%) heeft zij recht op een correctie van de concessieprijs (ten hoogte van het verschil tussen het werkelijke rendement en 4%, waarbij de correctie over de totale concessieduur is gemaximeerd op € 144 miljoen prijspeil 2010). Over 2015 bestaat geen recht op een dergelijke correctie. Het eventuele recht op een correctie wordt in 2016 voor het eerst berekend over het gemiddelde rendement van 2015 en 2016, vervolgens steeds over de voorgaande drie jaren. Een op grond van de uitvoeringsovereenkomst ontstaan recht op een correctie van de concessieprijs komt niet te vervallen op het moment dat in latere jaren het rendement hoger is dan de drempelwaarde. De uitbetaling van een ontstaan recht op een correctie van de concessieprijs zal conform de uitvoeringsovereenkomst gespreid plaatsvinden.

In de concessie is ook een correctie-mechanisme opgenomen ten aanzien van een verrekening van eventuele meevallers in de energieprijsontwikkelingen over de periode van de concessie. Deze correctie wordt cumulatief berekend waarbij NS 75% van het verschil tussen de werkelijke energieprijzen en de geprognosticeerde energieprijzen volgens de business case verschuldigd is aan I&M, waarbij geen correctie plaatsvindt op het moment dat het cumulatief werkelijk rendement onder het cumulatief normrendement ligt. Los van bovenstaande berekening is NS over 2015 éénmalig een bedrag van €56 miljoen onvoorwaardelijk verschuldigd aan het ministerie. Deze betaling wordt lineair geamortiseerd over de gehele looptijd van de concessie. De regeling is gemaximeerd op € 290 miljoen en zal nooit leiden tot een betaling van I&M aan NS. Over 2015 is naast de betaling van € 56 miljoen geen correctie energiekosten verschuldigd.

Regionale treinconcessies

Dit betreft het reizigersvervoer per spoor op de hieronder aangegeven verbindingen.

In de concessie zijn de voorwaarden aangegeven betreffende frequentie, toegankelijkheid, serviceniveau en dergelijke.

In 2015 heeft NS de volgende vier concessies uitgevoerd met de daarbij vermelde looptijd:

• Gouda – Alphen aan den Rijn tot en met 10 december 2016

• Zwolle – Kampen tot en met 9 december 2017

• Zwolle – Enschede tot en met 9 december 2017

• Rotterdam – Hoek van Holland Strand tot en met 31 maart 2017

De concessies zijn verleend door de betrokken provincies of stadsregio. Voor de uitvoering van de concessies wordt een vergoedingsbedrag ontvangen van de concessieverlener.

Merseyrail-concessie

Deze concessie wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming. Het betreft het reizigersvervoer per trein op het spoornetwerk in de omgeving van Liverpool. Het aantal treinkilometers is ongeveer 7 miljoen per jaar.

Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstverlening) tegen een vastgestelde vergoeding van de regionale overheid. Elke vijf jaar vindt een evaluatie plaats waarbij zal worden getoetst of de operaties nog steeds “efficiënt” zijn. De eerste evaluatie heeft in 2009 plaatsgevonden. De tweede evaluatie is in een afrondende fase. De looptijd van de concessie is 25 jaar (tot en met 20 juli 2028). Er is een optie voor verlenging met vijf jaar. De jaarlijkse vergoeding van de overheid (subsidie) is vastgelegd in het contract, en wordt jaarlijks geïndexeerd.

Northern Rail-concessie

Deze concessie wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming. Het betreft het regionale en stedelijke reizigersvervoer in Noord-Engeland. Het aantal treinkilometers van deze concessie is ongeveer 45 miljoen per jaar. Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstverlening) tegen een van tevoren vastgelegde vergoeding van de overheid (subsidie), die jaarlijks wordt geïndexeerd. In maart 2014 is een overeenkomst gesloten waarbij de concessie met 22 maanden is verlengd tot 6 februari 2016, welke nogmaals is verlengd tot 31 maart 2016. Per 1 april 2016 zal de concessie worden overgedragen aan de opvolgende concessiehouder.

Greater Anglia-concessie

In 2011 heeft Abellio de Greater Anglia concessie gewonnen. Deze concessie wordt uitgevoerd door de 100% deelneming Abellio Greater Anglia Ltd. Het betreft reizigersvervoer per trein op het spoornetwerk in de Anglia regio in Oost-Engeland. Het aantal treinkilometers van deze concessie is ongeveer 34 miljoen per jaar. De concessie is van start gegaan op 5 februari 2012 en liep tot en met 19 juli 2014. In april 2014 is een overeenkomst gesloten waarbij de concessie met 27 maanden is verlengd tot en met 15 oktober 2016, met een optie tot een aanvullende verlenging met maximaal 7 maanden. Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstverlening) tegen een van tevoren vastgelegde vergoeding aan de overheid, die jaarlijks wordt geïndexeerd. Tevens zijn er een zeventiental concessie verplichtingen die moeten worden nagekomen tijdens de duur van de concessie, met boeteclausules indien de verplichtingen niet worden nagekomen. Op 31 mei 2015 zijn een aantal Crossrail en West Anglia stations en diensten overgedragen aan Transport for London-concessies, waardoor de omvang van de Greater Anglia concessie is gereduceerd met een zesde.

ScotRail-concessie

In oktober 2014 heeft Abellio de ScotRail concessie gewonnen. De concessie heeft een looptijd van minimaal 7 jaar vanaf 1 april 2015. Met wederzijdse instemming kan een verlenging tot 31 maart 2025 plaatsvinden na een evaluatie in jaar 5, met een optie tot een aanvullende verlenging met 2 jaar tot 31 maart 2027. De ScotRail concessie is gegund door Transport Scotland en zal worden uitgevoerd door de 100% deelneming Abellio ScotRail Ltd met intercity, regionaal en provinciaal reizigersvervoer per trein over het Schotse nationale spoornetwerk. Met 355 stations, 4.800 medewerkers en 2.300 reizen per dag is de bedrijfsvoering intensief, maar vergelijkbaar met de omvang van Northern Rail (472 stations, 5.200 medewerkers en 2.500 reizen per dag). Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstverlening) tegen een van tevoren vastgelegde vergoeding van de overheid (subsidie), die jaarlijks wordt geïndexeerd.

Concessies in Duitsland

Abellio exploiteert diverse treindiensten in de regio’s NoordRijn-Westfalen en Mitteldeutschland tegen een van te voren vastgelegde vergoeding van de overheid (subsidie), die jaarlijks wordt geïndexeerd. De concessies hebben een looptijd die eindigt variërend tussen 2019 en 2030. In 2012 is de railconcessie Saale-Thüringen-Südharz-Netz verworven met een startdatum in december 2015 en een jaaromzet van circa € 130 miljoen. Deze concessie rijdt met 35 nieuwe Talent 2 treinen over 575 kilometer rails. In 2014 is de railconcessie Niederrhein-Netz gewonnen met een startdatum in december 2016 en een jaaromzet van circa € 42 miljoen. In juni 2015 heeft Abellio 2 lijnen van de Rijn-Ruhr-Express (RRX) gewonnen; de eerste gaat rijden van Münster-Dortmund-Dusseldorf-Keulen-Aken en de tweede van Dusseldorf-Essen-Dortmund-Paderborn-Kassel. De RRX gaat van start in december 2018 met een jaaromzet van circa € 70 miljoen. Daarnaast heeft Abellio in december 2015 het Saksen-Anhalt dieselnetwerk contract gewonnen. Vanaf december 2018 zal Abellio 12 routes gaan rijden in de regio Saksen-Anhalt met circa 9 miljoen treinkilometers en € 120 miljoen omzet per jaar.

Concessies in Londen

Abellio London exploiteert 47 buslijnen in Londen vanuit 5 depots en 29 buslijnen in Surrey vanuit 1 depot. De concessies hebben een looptijd van gemiddeld 5 jaar met een optie tot verlenging met 2 jaar, afhankelijk van het behalen van prestatie criteria. Jaarlijks wordt circa 47 miljoen buskilometers afgelegd met een vloot van 769 bussen.

Concessies Qbuzz

Qbuzz exploiteert regionale busconcessies in Friesland (tot december 2016, daarna wordt de concessie overgedragen aan Arriva), Groningen-Drenthe (tot december 2019)) en Utrecht (december 2014 tot december 2023). Op 31 december 2015 exploiteerde Qbuzz ruim 700 bussen en 27 trams.